(प्रशस्तपादभाष्याच्या ४थ्या धड्यातील आप किंवा द्रवाचे गुणधर्म, प्रकार, वागण्याच्या तऱ्हा व उपयोग या संबंधीची माहिती या धड‌यात आहे. हे श्लोक ३ऱ्या - ४थ्या शतकातले असून तेव्हाची भारतीयांमध्ये वापरात असलेली स्थायूद्रव्यांच्या अभ्यासाची पद्धत दर्शवतात. काही गोष्टी किंवा संकल्पना पटणारही नाहीत पण त्यासाठी पूर्णच अभ्यासाची पद्धत नाकारू नये. जे जे प्रत्ययास येईल तेवढेच मानावे. असो.)
४.२:
३५अप्त्वाभिसम्बन्धादापः ।
Water or liquid state is that which
is comprised in the class water.
द्रवरूपात
असलेल्या सर्वच द्रव्यांना आप किंवा जल या गटात मोजलं जातं.
रूपरसस्पर्शद्रवत्वस्नेहसङ्ख्यापरिमाणपृथक्त्वसम्योगविभागपरत्वापरत्वगुरुत्वसंस्कारवत्यः
।
It has the following qualities:
Colour, Taste, Temperature, Fluidity, Viscosity, Quantity (Measurability),
Dimension (Unit of Measure), Separateness, Conjunction, Distance, Proximity,
Gravity and Ability to apply force.
आपगटाचे
गुणधर्म पुढीलप्रमाणे – रंग, चव, तापमान, प्रवाहीपणा, चिकटपणा, मोजणी करता येणे,
मोजण्याचे एकक असणे, विलगपणा, संलग्नपणा, दूरत्व, निकटत्व,गुरुत्वबळ त्यांच्यावर
काम करते आणि ती दुसऱ्या पदार्थांवर बळ लावू शकतात.
४.२:
३५पूर्ववदेषाम्सिद्धिः ।
These are indicated by the Sutra in
the same way.
वैशेषिक
सूत्रांमध्येही ते गुणधर्म सांगितलेले आहेत.
रूपरसस्पर्शवत्य आपो द्रवा:
स्निग्धाश्च (२|१|२)
The water has the qualities of colour, taste,
temperature. It also has natural fluidity and viscosity.
रंग, चव आणि तापमान असणाऱ्या आपद्रव्याचे
नैसर्गिक प्रवाहीपणा आणि चिकटपणा हे ही गुण असतातच.
४.२:
३५शुक्लमधुरशीताएवरूपरसस्पर्शाः।
The colour of water is white, its
taste is sweet and it is cool in touch.
पाण्याचा
रंग पांढरा असतो, चव गोड असते आणि ते थंड असते.
स्नेहोऽम्भस्येवसांसिद्धिकम्चद्रवत्वम्
।
Viscosity belongs to the water or
class of liquids alone as also the natural fluidity.
चिकटपणा
आणि नैसर्गिक प्रवाहीपणा हे गुणधर्म केवळ आपद्रव्यांच्या गटालाच लागू होतात.
४.२:
३६ताश्चपूर्ववद्द्विविधाः । नित्यानित्यभावात् ।
Like Earth, water is also of two
types – eternal and non-eternal.
स्थायू
द्रव्यांप्रमाणे आपद्रव्याचेही दोन गट आहेत – सूक्ष्मरूपात ते चिरकाल टिकतात व
मोठ्या आकारात ते काही विशिष्टकाळापर्यंतच टिकतात.
तासाम्तुकार्यम्त्रिविधम्।
शरीरेन्द्रियविषयसंज्ञकम् ।
Its products are of three types – in
the shape of body, the sense organ and the object.
आपद्रव्यापासून
तीन प्रकार तयार होतात – शरीरांचे बाह्यकवच, इंद्रिय आणि वस्तू.
४.२:
३६तत्रशरीरमयोनिजमेववरुणलोके,पार्थिवावयवोपष्टम्भाच्चोपभोगसमर्थम् ।
The body of water is one that is not
born of womb and is known to exist only in the regions of Varuna. These aquatic
bodies however are made capable of experiencing pleasure, pain etc by the
admixture of Earth molecules.
जलयुक्त
बाह्कवच असलेली शरीरे ही मातेच्या गर्भातून जन्माला आलेली नसतात आणि ती पाण्यातच
असतात. सोप्या शब्दांत जलचर हे सस्तन प्राण्यांच्या वर्गात मोडत नाहीत. परंतु
तरीही या जलचर प्राण्यांच्या शरीर हे स्थायू व जलरेणूंच्या मिश्रणातून बनलेले
असल्याने त्याद्वारे त्यांना आनंद व दु:ख यांचा अनुभव घेता येतो.
४.२:
३६इन्द्रियम्सर्वप्राणिनाम्रसव्यंजकम्विजात्यनभिभूतैर्जलावयवैरारब्धम्रसनम् ।
The aqueous sense organ is the organ
of taste, which serves to make taste perceptible by all living beings, and is
made up of the aqueous atoms only, without any part of the molecules of other
substances.
जलद्रव्याने
बनलेले इंद्रिय म्हणजे रसनेंद्रिय किंवा जीभ आणि सर्व सजीवांना या रसनेंद्रियाद्वारे
चवीचा अनुभव घेता येतो. हे इंद्रिय केवळ द्रवरूप रेणूंचेच बनलेले असते. त्यात इतर
कुठल्याही कोणत्याही प्रकारचे द्रव्य नसते.
४.२:
३६विषयस्तुसरित्समुद्रहिमकरकादिः ॥
The aqueous object exists in the
shape of rivers, oceans, snow, hails etc.
द्रवरूपाने
बनलेल्या वस्तू म्हणजे नद्या, समुद्र, हिमप्रपात इत्यादि.
मूळ गोष्ट : विक्रम वेताळ पदार्थविज्ञानाच्या जंगलात
No comments:
Post a Comment